door Jaap van Duijn
De Amerikaanse centrale bank, de Federal Reserve, besloot vorige week de rente tussen 0 en 0,25% te laten, vanwege ‘zorgen over de broze wereldeconomie, die bewijzen van een veerkrachtig herstel van de Amerikaanse economie overschaduwen.’
Sinds de eeuwwisseling voert de Fed een asymmetrisch beleid. Zodra de economie maar een beetje verzwakt, wordt de rente sterk verlaagd. Als de economie daarna weer herstelt, wordt de rente niet, of te weinig en in ieder geval te laat weer verhoogd. Het dieptepunt van de recente economische crisis viel in de VS in het tweede kwartaal van 2009. Het herstel duurt dus nu al meer dan zes jaar. In die zes jaar is de Amerikaanse economie met gemiddeld 2,2% per jaar gegroeid, wat niet veel is maar ook niet helemaal niks. De eurozone (0,8% groei) deed het in ieder geval een stuk minder.
Toch houdt de Fed zijn rente ook na zes jaar herstel nog steeds op nul procent. Dat is bizar.
De centrale banken zijn in hun eigen val gelopen. Door de rente veel te lang dicht bij nul te houden, wordt aan een eerste stijging, hoe gering ook en hoe laat ook, zo’n betekenis toegekend dat de financiële markten er overstuur van raken. Toen de eerste rentestijging sinds 2006 vorige week niet doorging, daalden de aandelenkoersen dan ook prompt en schoot de dollar omlaag. Hoe langer je met iets wacht, hoe moeilijker het wordt om het alsnog te doen.
Mijn beeld van de wereldeconomie is dat die er slechter voorstaat dan beleidsmakers en veel economen ons willen doen geloven. De Fed vreest nu kennelijk ook dat het de verkeerde kant opgaat. Maar wat kan de centrale bank nog doen als een volgende recessie op de loer ligt? Door de rente zes jaar lang op nul te houden, heeft de Fed zijn kruit verschoten. Ze heeft er zelf voor gezorgd dat het monetair beleid ineffectief is geworden. Misbruik van de instrumenten heeft die instrumenten bot gemaakt.
De situatie is eigenlijk veel ernstiger. Centrale banken, waaronder de Europese ECB van Draghi, hebben de financiële markten in de wereld totaal ontwricht. Ze claimen de wereldeconomie te hebben gered, na de door henzelf mogelijk gemaakte crisis van 2008, maar in feite hebben ze die economie helemaal scheefgetrokken. Risico heeft geen prijs meer. De crisis was een schuldencrisis, maar na 2008 zijn de schulden alleen maar verder gestegen en wereldwijd nu stukken hoger dan ooit tevoren. Tegelijkertijd is er heel veel lucht geblazen in aandelen- en obligatiemarkten, met als gevolg sterk overgewaardeerde markten. Vanwege die overwaardering moet gevreesd worden dat de toekomstige rendementen laag zullen zijn, met alle gevolgen van dien voor de pensioenuitkeringen.
De centrale banken hebben dus een grote ravage aangericht. Wat had moeten gebeuren (aantrekkende investeringen) is niet gebeurd, wat had moeten worden voorkomen (opgeblazen financiële markten) is wel gebeurd. En intussen blijft de rente nul.
